Badanie ultrasonograficzne jest podstawowym badaniem diagnostycznym w przebiegu ciąży. Zgodnie z Standardami Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie prowadzenia ciąży o przebiegu prawidłowym, badanie to powinno być wykonywane wszystkim ciężarnym, co najmniej 3 razy w trakcie trwania ciąży. W praktyce jest przeprowadzane zwykle częściej.
Podstawowym celem badań ultrasonograficznych w ciąży jest zminimalizowanie ryzyka wystąpienia niekorzystnych wyników położniczych, mogących wystąpić na skutek nierozpoznania wady u płodu. Zadaniem lekarza wykonującego badanie przesiewowe jest niezwłoczne skierowanie ciężarnej do ośrodka referencyjnego w każdym przypadku wątpliwości diagnostycznych lub podejrzenia nieprawidłowego rozwoju płodu.
Jak przygotować się do badania USG ciąży?
Badanie USG ciąży nie wymaga specjalnego przygotowania. We wczesnej ciąży pacjentka powinna zadbać jedynie o opróżnienie pęcherza moczowego przed badaniem (badanie przezpochwowe).
Badanie USG kobiety ciężarnej jest praktycznie bezbolesne i trwa około 15-20 minut, wyjątkiem jest badanie połówkowe, które może trwać 30-45 minut.
Do badania USG 11–13+6 tyg., 18-22 tyg., 28-32 tyg. (badanie przezbrzuszne) najlepiej przyjść z pełnym pęcherzem i nie stosować kremów i balsamów na skórę brzucha 3 dni przed badaniem.
Badanie ultrasonograficzne przed 10 tygodniem ciąży
Badanie ultrasonograficzne w tym okresie ciąży powinno być wykonywane sondą dopochwową. Celem badania ultrasonograficznego przed 10. tygodniem ciąży jest:
- Uwidocznienie i lokalizacja jaja płodowego – potwierdzenie obecności ciąży wewnątrzmacicznej i wykluczenie ciąży ektopowej
- Ocena obecności pęcherzyka ciążowego – pomiar pęcherzyka ciążowego (GS – średnia z 3 wymiarów), położenie w jamie macicy, liczbę pęcherzyków ciążowych i ich kształtu (okrągły, spłaszczony, regularność zarysów)
- Ocena obecności zarodka – obecność (tak/nie), pomiar CRL, obecności czynności serca FHR (przy CRL powyżej 6 mm – określenie wieku ciążowego)
- Ocena liczby zarodków, kosmówek i owodni
- Ocena pęcherzyka żółtkowego – (Yolk Sac – YS) – obecność YS (tak/nie), opis ewentualnych nieprawidłowości YS (kształt, echogeniczność),
- Ocena narządu rodnego – macicy wraz z szyjką (kształt regularny, nieregularny), budowa (prawidłowa, nieprawidłowa – wady, mięśniaki), wielkość (prawidłowa, powiększona), lokalizacja i budowa przydatków.
Badanie ultrasonograficzne pomiędzy 11–13+6 tygodniem ciąży
Celem badania ultrasonograficznego wykonywanego pomiędzy 11-13+6 tygodniem ciąży jest wstępna ocena anatomii płodu oraz markerów aberracji chromosomowych. Każda nieprawidłowość bądź wątpliwość w badaniu pomiędzy 11-13+6 tygodniu ciąży powinna stanowić wskazanie do badania płodu w ośrodku referencyjnym.
Podstawowe badanie obejmuje:
- Szczegółową ocenę struktury jaja płodowego obejmuje następujące elementy:
a) liczba pęcherzyków ciążowych i zarodków w jamie macicy
b) ocena czynności serca płodu (FHR)
c) pomiary biometryczne: długość ciemieniowo-siedzeniowa (CRL), wymiar dwuciemieniowy (BPD)
d) ocena anatomii płodu:
– czaszka – kształt, sierp mózgu, sploty naczyniówkowe komór bocznych,
– ściany powłok jamy brzusznej
– uwidocznienie przyczepu pępowiny,
– żołądek,
– serce płodu
– lokalizacja, oś i czynność serca,
– pęcherz moczowy,
– kręgosłup,
– kończyny górne i dolne,
– ocena kosmówkowości w ciąży mnogiej, - Ocenę ryzyka wystąpienia najczęstszych aberracji chromosomowych (trisomii 13, 18, 21) przy długości ciemieniowo-siedzeniowej płodu (CRL) 4584 mm. Wśród markerów ultrasonograficznych wyróżnia się:
a) Czynność serca płodu (FHR – Fetal Heart Rate)
b) Przezierność karku płodu (NT – Nuchal Translucency)
Badanie USG I trymestru ma dokładność 70-80 proc. Po zestawieniu go z testem PAPP–A (nazywanym testem podwójnym) dokładność wzrasta do 92–95 proc.
Badanie krwi – tzw. test PAPP-A (test podwójny) polega na pobraniu małej ilości krwi matki, w której oznacza się białko ciążowe A (PAPP-A) i wolną podjednostkę beta gonadotropiny kosmówkowej (fbeta-HCG), oraz oznaczeniu parametrów ultrasonograficznych płodu (przezierności karkowej). Jest testem odpowiednim dla pacjentek w każdym wieku. Służy głównie jako badanie przesiewowe w kierunku zespołu Downa, Edwardsa i Patau u płodu.
Na podstawie jego wyniku zostaje wyodrębniona grupa kobiet ciężarnych, u których ryzyko abberacji chromosomowych jest podwyższone i którym zaleca się wykonanie dalszych badań diagnostycznych np. amniopunkcji.
Badaniem przesiewowym rekomendowanym każdej ciężarnej wg zaleceń PTGiP oraz FMF jest test podwójny(„PAPP-A”)
Badanie ultrasonograficzne w 18–22. oraz 28–32 tygodniu ciąży – ocena rozwoju płodu
Celem badania ultrasonograficznego w 18-22. oraz 28-32. tygodniu ciąży jest szczegółowa ocena narządów płodu pod kątem występowania wad wrodzonych (ocena „anatomii płodu”). Ponadto badanie ma na celu określenie przybliżonej masy płodu i wieku ciążowego (jeśli nie był określony w I trymestrze ciąży), na podstawie parametrów biometrycznych.
Biometria – określenie szacunkowej masy płodu i wieku ciążowego – pomiar na podstawie parametrów biometrycznych:
– wymiaru dwuciemieniowego główki płodu (BPD – Bi- Parietal Diameter),
– obwodu główki płodu (HC – Head Circumference),
– obwodu brzucha płodu (AC – Abdominal Circumference)
– długości kości udowej (FL – Femur Length),
– opcjonalnie długości kości ramiennej (HL – Humerus Length)
– wymiaru poprzecznego móżdżku (TCD – Transverse Cerebellar Diameter).
Jakość obrazu USG płodu w technice tradycyjnej 2D (skala szarości), a także w technice trójwymiarowej 3D/4D zależna jest od wielu czynników, m.in.:
- ułożenia płodu
- wieku ciążowego
- ilości wód płodowych
- indywidualnej przezierności tkanek dla ultradźwięków (ilość tkanki tłuszczowej,
- właściwości tkanki łącznej)
W/w czynniki wpływają na tzw. warunki techniczne badania, od których zależy jakość wizualizacji, jak również czas badania.
